Özkütle
Bir maddenin birim hacminin kütlesine o maddenin özkütlesi denir.
Kütle m, hacim V, özkütle d ile gösterilmek üzere
 olur.SI birim sisteminde özkütle birimi kg/m3 dür. g/cm3 de özkütle birimidir. Aynı şartlarda özkütle, maddeler için ayırt edici özelliktir.
Şekildeki grafiklere göre, katı ve sıvı maddelerin sıcaklığı sabit kalmak şartı ile kütle ile hacmi doğru orantılıdır. Kütle – hacim grafiğinde doğrunun eğimi özkütleyi verir.
Öz kütle, maddenin karakteristik özelliği olmasına rağmen yalnız öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde olduğu anlaşılamayabilir. Bir maddenin hangi madde olduğunun anlaşılabilmesi için birden fazla ayırt edici özelliğinin incelenmesi gerekir. Kütlesi artan bir maddenin hacmi de artar dolayısıyla, hacimle kütle doğru orantılı değiştiği için öz kütle değişmez.
Aşağıdaki tabloda bazı maddelerin g/cm3 cinsinden öz kütleleri verilmiştir.
| Madde |
Öz kütle |
Madde |
Öz kütle |
| Altın |
19,30 |
Zeytin yağı |
0,91 |
| Kurşun |
11,30 |
Benzin |
0,88 |
| Bakır |
8,92 |
Etilalkol |
0,78 |
| Demir |
7,86 |
Oksijen |
1,43.10–3 |
| Alüminyum |
2,70 |
Hava |
1,29.10–3 |
| Kloroform |
1,49 |
Azot |
1,25.10–3 |
| Su (+4°C) |
1,00 |
Helyum |
1,78.10–4 |
Yalnız öz kütlesi bilinen bir maddenin hangi madde olduğu anlaşılabilir mi sorusunun yanıtı hayırdır. Bunu açıklamak için şöyle bir örnek verilebilir. Nikelin özkütlesi 8,9 g/cm3’tür. Demirin özkütlesi 7,86 g/cm3 ve gümüşün özkütlesi 10,5 g/cm3’tür. Belli bir oran demir ve gümüş karıştırılarak özkütlesi 8,9 g/cm3 olan bir alaşım hazırlanabilir. Bu durumda özkütleleri 8,9 g/cm3 olan madde nikel de olabilir, demir – gümüş alaşımı da olabilir (birden fazla madde aynı özkütleye sahip olabilir). Bu, özkütlenin yalnız başına tam anlamıyla ayırt edici olma özelliği göstermediğini gösterir. Çoğu zaman maddenin diğer ayırt edici özellikleri de yalnız başına maddeleri tanımaya yetmeyebilir. Buna göre, bir maddenin hangi madde olduğunun anlaşılabilmesi için birden fazla özelliğinin incelenmesi gerekir. Bunun yanı sıra farklı koşullardaki aynı maddenin de özkütlesi aynı olmayabilir.
öz kütle ile ilgili video |
